Magie là một cation quan trọng nằm trong nội bào. Để đảm bảo hoạt động thần kinh cơ bình thường cần có nồng độ calci và magie bình thường. Magie nội bào là đồng yếu tố (co-factor) quan trọng của nhiều enzym, chất vận chuyển và acid nucleic cần thiết cho hoạt động chức năng và chuyển hóa năng lượng của tế bào. Khoảng 50% lượng magie trong cơ thể nằm trong xương, còn lại nằm trong khu vực nội bào, dưới 1% magie nằm trong khu vực ngoại bào.
Magie bình thường trong huyết tương: 1,7 - 2,3 mg/dL trong đó 30% gắn protein còn lại 70% có thể lọc qua các màng nhân tạo (15% dạng phức, 55% dạng ion Mg++ tự do). Thận đào thải trung bình 3% còn lại tái hấp thu 97%.
Tăng magie máu là tình trạng không phổ biến và tăng magie máu có triệu chứng lâm sàng còn hiếm gặp hơn, vì thận có khả năng đào thải tốt magie bằng cách giảm tái hấp thu magie ở ống thận.
NGUYÊN NHÂN TĂNG MAGIE MÁU
Suy thận
Suy thận mạn giai đoạn cuối là nguyên nhân thường gặp nhất. Tăng cung cấp các thuốc có Mg như thuốc kháng acid dạ dày, thuốc nhuận tràng là yếu tố thuận lợi để khởi phát tình trạng tăng Mg mất bù. Ở bệnh nhân đang lọc máu chu kì nồng độ Mg lúc này phụ thuộc nhiều vào nồng độ Mg trong dịch lọc.
Suy thận cấp trong giai đoạn vô niệu có thể tăng Mg đặc biệt nếu sử dụng các chế phẩm có Mg và có kèm theo toan chuyển hóa. Sẽ hồi phục tốt ở giai đoạn đái trở lại.
Các nguyên nhân khác
Tăng sử dụng các thuốc có Mg (kháng acid, nhuận trang), đặc biệt ở bệnh nhân có tổn thương hệ tiêu hóa như viêm dạ dày, viêm đại tràng sẽ tăng hấp thu Mg qua đường tiêu hóa.
Sản phẩm giáng hóa của mô như các trường hợp nhiễm khuẩn nặng (sepsis), sốc, bỏng diện rộng có thể giải phóng một lượng lớn magie kèm theo kali và phospho từ nguồn dự trữ nội bào.
Ngộ độc lithium có thể dẫn tới tăng magie huyết tương bằng cách giảm hệ số thnh thải của thận, tuy nhiên cơ chế không rõ ràng.
Dùng magie điều trị tiền sản giật có thể gây tăng magie không triệu chứng ở mẹ như có thể dẫn đến tăng magie ở con sinh ra làm tăng nhu cầu dinh dưỡng, thở máy và có thể xuất hiện các rồi loạn thần kinh.
Tăng calci máu do giảm calci niệu có tính chất gia đình trong khi nồng độ hormon cận giáp trạng bình thường: do đột biến về receptor vận chuyển calci và magie tại ống thận dẫn đến tăng tái hấp thu magie ở quai Henle.
Suy giáp, suy thượng thận (Addison, sau phẫu thuật cắt tuyến thượng thận), hội chứng Burnett và ngộ độc theophylin có thể tăng nhẹ magie huyết tương.
Dinh dưỡng tĩnh mạch có chứa magie.
Không xác định được nguyên nhân.
TRIỆU CHỨNG
Triệu chứng lâm sàng của tăng magie máu ít khi xuất hiện cho đến khi magie máu tăng trên 2 mmol/L. Các tình trạng kèm theo nếu có như hạ calci, tăng kali và tăng ure máu có thể làm xuất hiện và nặng thêm biểu hiện của tăng magie máu.
Toàn thân
Triệu chứng toàn thân thường không đặc hiệu bao gồm: buồn nôn, nôn, hoa mắt, mất ngủ.
Thần kinh - Cơ
Tăng magie huyết tương dẫn đến ức chế dẫn truyền thần kinh cơ do ức chế giải lcholin tiền xynap, đồng thời ức chế dòng calci vào tiền xynap qua kênh calci phụ thuộc điện thế.
Biểu hiện lâm sàng đầu tiên của tăng magie là giảm phản xạ gân xương. Dị cảm vùng mặt là biểu hiện của tăng magie máu mức độc trung bình.
Yếu cơ là biểu hiện của tăng magie mức độ nặng > 5 mmol/L. Hậu quả dẫn đến liệt cơ dạng liệt mềm, tiến triển suy hô hấp, thở chậm, liệt ruột.
Tim mạch
Magie ức chế hệ thống dẫn truyền trong cơ tim và hạch giao cảm. Tăng magie trung bình có thể khiến giảm nhẹ huyết áp, tăng magie nặng có thể tụt huyết áp nặng kèm nhịp chậm tim, giãn mạch, đáp ứng kém với liệu pháp truyền dịch.
Khi nồng độ magie tăng cao > 7 mmol/L có thể dẫn đến ức chế cơ tìm hoàn toàn và ngừng tuần hoàn.
Điện tâm đồ: PR kéo dài, QRS giãn và QT kéo dài, T cao
Giảm calci máu
Giảm calci máu thường gặp do giảm tiết hormon tuyến cận giáp (PTH) hoặc do các tạng đích giảm nhạy cảm với PTH có thể dẫn đến liệt ruột cơ năng do liệt hệ thống cơ trơn. Phụ nữ có thai điều trị bằng magie có nguy cơ này nhiều nhất.
Giảm calci máu có thể ảnh hưởng đến quá trình công cầm máu, thời gian tạo thrombin, và thời gian tạo cục máu đông.
Tóm tắt triệu chứng lâm sàng liên quan nồng độ magie huyết tương
CHẨN ĐOÁN TĂNG MAGIE MÁU
Tăng magie máu thường xuất hiện khi có sự kết hợp của tăng sử dụng magie ở bệnh nhân có kèm theo suy giảm chức năng thận.
Chẩn đoán tăng magie huyết tương dựa vào xét nghiệm trực tiếp nồng độ magie huyết tương.
Nếu chưa có nồng độ magie huyết tương ngay lập tức, cân nhắc chẩn đoán khi có biểu hiện lâm sàng trong bối cảnh như suy thận, tiền sản giật, sử dụng các chế phẩm có magie và giảm khoảng trống anion.